Bản đúc đầu tiên của ‘Người suy tưởng’, Auguste Rodin

Khám phá bản đúc đầu tiên của ‘Người suy tưởng’

Khi chuyên gia người Mỹ về Rodin, Giáo sư Albert E. Elsen đến để xem xét các tác phẩm của Rodin trong bộ sưu tập Phòng trưng bày Quốc gia Victoria [NGV] vào năm 1984, ông đã rất ngạc nhiên trước phiên bản ‘Người suy tưởng’ (hình 1). Một bản đúc từ đầu, với chất lượng xuất sắc, nó trình bày một số chi tiết bất ngờ, nhất là chiếc mũ Florence nhân vật đội, không có trong bất kỳ ví dụ nào khác về tác phẩm này. Giáo sư đã bày tỏ sự nghi ngờ về tác phẩm với các curator của bộ sưu tập; tác phẩm tại NGV rõ ràng không khớp với hình thức chuẩn của tác phẩm Rodin nổi tiếng nhất, cũng là một trong những tác phẩm điêu khắc nổi tiếng nhất thế giới. Tuy nhiên, không lâu sau đó, Giáo sư Elsen đã thay đổi quyết định. Tác phẩm tại NGV được chứng tỏ là bản đúc đầu tiên của ‘Người suy tưởng’, thực hiện vào năm 1884 cho nhà sưu tập người Hy Lạp gốc Anh, Constantine Alexander Ionides. Tác phẩm độc đáo này có nhiều điều để nói với chúng ta về bối cảnh của Rodin khi ông đứng trên đỉnh cao danh vọng vào nửa đầu những năm 1880.

(HÌNH 1) AUGUSTE RODIN (1840-1917), ‘NGƯỜI SUY TƯỞNG’ (1881-82), ĐÚC NĂM 1884, ĐỒNG, 71,6 × 38,3 × 57,7 CM,
PHÒNG TRƯNG BÀY QUỐC GIA VICTORIA, MELBOURNE, DI SẢN FELTON, 1921 (1196-3)

Ionides (1833-1900) sinh ra tại Manchester trong một gia đình thương gia Hy Lạp. Họ rời Istanbul đến Vương quốc Anh vào năm 1815.¹ Cha ông mở rộng doanh nghiệp gia đình ở London trong những năm 1840 và bắt đầu thường xuyên lui tới các môi trường trí thức và nghệ thuật. Khởi sự kinh doanh theo cách riêng của mình, Constantine trẻ tuổi đã trở thành thành viên của Sở giao dịch chứng khoán London vào năm 1864. Tài sản của ông sớm cho phép ông bắt đầu sưu tập nghệ thuật, đặc biệt là các tác phẩm của các nghệ sĩ như James McNeill Whistler, Henri Fantin-Latour và Alphonse Legros, những người đã thành lập Société des Trois [Hội ba] vào cuối những năm 1850. Ionides làm quen với nhiều nghệ sĩ người Pháp khác đã chạy trốn khỏi Pháp sau hậu quả của Chiến tranh Pháp-Phổ năm 1870 và Công xã Paris. Một trong những người tị nạn như vậy là nhà điêu khắc Aimé-Jules Dalou, người đã bị kết tội tham gia vào Công xã và ở lại London cho đến năm 1879, khi ông được ân xá. Chính thông qua Dalou và Legros mà Ionides đã làm quen với Rodin, người cũng giống như hai nghệ sĩ, là học sinh của Petite École² vào giữa những năm 1850.

Dấu vết liên hệ chắc chắn đầu tiên giữa Rodin và Ionides có từ tháng 6 năm 1881, khi Ionides đến Paris cùng người bạn Legros và hai người đã đến thăm cả Rodin và Dalou. Khi trở về, Ionides đã viết thư cho Rodin nêu chi tiết kích thước của một giá đỡ phía trên lò sưởi của ông dành cho một tác phẩm điêu khắc.³ Vào mùa hè năm 1881, Rodin đến London gặp Legros, người đã giới thiệu ông với một số người bạn của mình. Chúng ta không biết liệu Rodin có gặp lại Ionides trong chuyến thăm này hay không; tuy nhiên, chúng ta biết rằng Rodin đã gặp nhà phê bình William Ernest Henley, người mà sau này đã làm mẫu cho bức chân dung của ông. Henley đã chứng tỏ là một người ủng hộ rất quan trọng của Rodin, đến mức nhà điêu khắc này sớm được biết đến nhiều hơn ở Anh so với ở Pháp. Ngay từ năm 1882, Henley đã viết rằng Rodin “có lẽ là nhà điêu khắc vĩ đại nhất đang sống”, điều mà không ai ở Pháp dám nói đến vào thời điểm đó.⁴ Thư từ giữa Henley và Rodin đặc biệt phong phú vì nhà phê bình này rất muốn cập nhật thông tin về tác phẩm của Rodin và trên hết là về tiến độ của tác phẩm ‘Cổng địa ngục’ (hình 2).

(HÌNH 2) AUGUSTE RODIN, ‘CỔNG ĐỊA NGỤC’ (1880-90), ĐỒNG,
635.0 × 400.0 × 85.0 CM, BẢO TÀNG RODIN, PARIS (S. 1304)

Tháng 8 năm 1880, Rodin được đặt hàng thiết kế một cánh cửa cho một bảo tàng nghệ thuật trang trí mà nhà nước Pháp đang có kế hoạch thành lập. Vào thời điểm đó, nhà điêu khắc tương đối vô danh, chỉ được công chúng biết đến thông qua vụ bê bối nhỏ khi ông tìm cách tự bảo vệ mình trước những lời buộc tội liên quan đến tác phẩm điêu khắc ‘Thời đại đồ đồng’ của mình; tác phẩm đã được triển lãm vào năm 1877 khi ông trở về từ Bỉ, nơi ông đã sống gần bảy năm. Rodin cảm thấy rằng nhiệm vụ mới này sẽ phát huy hết thế mạnh của ông và bắt tay vào làm việc một cách nhiệt tình, vẽ và điêu khắc nhiều nhân vật và nhóm nhân vật lấy cảm hứng từ ‘Inferno’, phần đầu tiên trong kiệt tác của Dante Alighieri, ‘Thần khúc’ (1472). Trong suốt năm 1881, Rodin đã giải quyết bố cục chung và các thành phần chính của đơn đặt hàng; những thành phần này được mô tả vào năm 1883 trong Tạp chí Nghệ thuật của Henley là “một “Dante” siêu phàm; một “Paolo và Francesca” tình cảm và đáng yêu; và một “Ugolino” khủng khiếp. Không có gì giống như vậy trong điêu khắc hiện đại.”⁵ Nhân vật Dante ở đây chính là ‘Người suy tưởng’, được đặt ở trung tâm phần đỉnh, trong khi Paolo và Francesca (được biết đến nhiều hơn với tên gọi ‘Nụ hôn’) và ‘Ugolino và những đứa con của ông’ ở giai đoạn đó của tác phẩm chiếm vị trí phù hợp ở chân hai cánh cửa.

Nóng lòng công bố hình ảnh về tác phẩm uy nghi đang được phát triển mà ông nghe nói đến – ‘Legros dành cho nó rất nhiều lời khen ngợi’⁶, Henley đã yêu cầu Rodin cung cấp ảnh chụp. Vào ngày 13 tháng 11 năm 1883, ông đã viết thư để nói với nghệ sĩ:

“Tôi đã cho Ionides xem bức ảnh của nhóm nhân vật ‘Paolo và Francesca’. Ông ấy choáng ngợp bởi nó đến nỗi ông ấy đã yêu cầu tôi nói với bạn rằng ông ấy muốn có một bản sao bằng đồng của nó.”⁷

Mặc dù bị cuốn hút bởi ‘Nụ hôn’, Ionides đã không mua nó và không có bản đúc nào được thực hiện cho đến vài năm sau đó.⁸ Nhưng trong những tháng sau, ông đã đặt hàng một bản đúc của ‘Người suy tưởng’, một tác phẩm chưa có bản đúc nào tồn tại.

Vào cuối tháng 4 năm 1884, Ionides đã viết thư cho Rodin, “Tôi đang nghĩ đến việc đặt người suy tưởng của ông trên một chiếc bàn tròn trong phòng tiếp tân, để có thể nhìn thấy từ mọi phía.” Đây được biết đến là lần đầu tiên cái tên ‘Người suy tưởng’ được đưa ra, nó không được chính thức công nhận cho đến cuối những năm 1880. Trong tháng 12, ‘Người suy tưởng’ được giao, Ionides đã lập tức trả toàn bộ số tiền là 4000 franc Pháp (160 bảng Anh)⁹, mức giá cao cho một tác phẩm của Rodin vào thời điểm đó. Mối liên hệ giữa hai người dường như đã kết thúc ở đó. “Giống như những trường hợp bảo trợ khác [của Ionides],” Andrew Watson viết, “Ionides dường như đã hài lòng khi sở hữu một số tác phẩm chọn lọc, tiêu biểu.”¹⁰

Có vẻ như bản đúc đầu tiên này của ‘Người suy tưởng’ chưa bao giờ được Ionides trưng bày công khai, đưa ra hình ảnh, hoặc nhắc đến trên báo chí. Đây là bản đúc sớm nhất của bức tượng sau khoảng mười năm¹¹ và có thể phân biệt nó ở hai điểm: Kỹ thuật đúc, và chiếc mũ nhân vật đội.

Về kỹ thuật, một lần kiểm tra gần đây về phần bên trong của bức tượng tại NGV đã chỉ ra rằng nó được đúc bằng quy trình mất sáp. Điều này rất thú vị vì phần lớn các tác phẩm bằng đồng được đúc khi Rodin đang sống là sản phẩm của quy trình đúc khuôn cát.¹² Nhà điêu khắc thỉnh thoảng thử nghiệm phương pháp đúc mất sáp, đáng chú ý là năm 1884 với một số tác phẩm, trong đó có bản đúc này của ‘Người suy tưởng’.¹³ Vào thời điểm đó, Rodin đã đạt tiến độ với ‘Cổng địa ngục’ đủ để cân nhắc việc đúc toàn bộ. Ông muốn dùng phương pháp đúc mất sáp cho tác phẩm được thể hiện chi tiết một cách chính xác nhất có thể mà vẫn bảo toàn được mô hình thạch cao.¹⁴ Trong thực nghiệm này, có vẻ như Rodin đã chiêu mộ hai thợ đúc chuyên về phương pháp đúc mất sáp: Eugène Gonon và Pierre Bingen.¹⁵ Mùa hè năm 1883, Rodin đã có nhóm ‘Ugolino’ đúc bởi Gonon cho nhà sưu tập Henri Lerolle,¹⁶ sau đó, vào năm 1885, là nhóm ‘Ixelles Idyll’.¹⁷ Trong khi đó, Bingen đúc ‘Tượng bán thân của Antonin Proust’ vào tháng 8 năm 1884,¹⁸ và vào năm 1886 đã thực hiện hai bản đúc lộng lẫy của ‘Tượng bán thân Victor Hugo’.¹⁹ Không có dấu nào của thợ đúc trên bản ‘Người suy tưởng’ của Ionides nhưng có vẻ như nó được thực hiện bởi một trong hai thợ đúc này. Tuy nhiên, xét đến việc Bingen đã để dấu trên các bản đúc của mình một cách có hệ thống còn Eugène Gonon thì không, thì có thể đây là tác phẩm của Gonon.

(HÌNH 3) AUGUSTE RODIN, ‘NGƯỜI SUY TƯỞNG’ (1881-82), ĐÚC NĂM 1884 (CHI TIẾT CHIẾC MŨ ĐƯỢC THẤY DUY NHẤT
TRÊN PHIÊN BẢN ĐỘC ĐÁO NÀY), PHÒNG TRƯNG BÀY QUỐC GIA VICTORIA, MELBOURNE

Về chiếc mũ (hình 3), chúng ta không nên tưởng tượng rằng ban đầu Rodin tạo ra nhân vật của ‘Cổng địa ngục’ với chiếc mũ trên đầu rồi sau đó lại bỏ chiếc mũ đi. Các bức ảnh chụp trong xưởng của Rodin vào tháng 7 năm 1882 cho thấy tác phẩm dưới dạng đất sét trước khi đúc, đầu để trần, giống như trong các phiên bản sau đó. Chi tiết chiếc mũ có vẻ như là một dấu hiệu cho sự đắn đo của nghệ sĩ, hoặc một yêu cầu từ phía nhà sưu tập – có nên có những điểm mà qua đó người xem có thể nhận ra nhân vật khỏa thân này không? Làm sao người ta có thể nhận ra đó là Dante, khi nhân vật bị tách khỏi toàn thể của ‘Cổng địa ngục’? Chúng ta được biết là Rodin đã nói rằng ông hình dung ‘Người suy tưởng’ sẽ phục sức như Dante trong các hình ảnh truyền thống, và một lá thư từ nhà phê bình, nhà buôn nghệ thuật Léon Gauchez²⁰ chứng minh rằng đó là một khả năng vào năm 1888, năm mà ‘Người suy tưởng’ lần đầu tiên được triển lãm công khai: “Một Dante khỏa thân là một dị giáo, tước đi của bạn một sự đối lập đáng ngưỡng mộ.”²¹

Có vẻ như vào năm 1884, Rodin vẫn tin rằng chiếc mũ Florence là cần thiết để gợi ý rằng vận động viên đang ngồi này, “giống như một con người hành động đang trong trạng thái nghỉ ngơi”²² thực sự là hình ảnh của Dante. Về sau, Rodin đã thay đổi suy nghĩ của mình khi tác phẩm dần mang một ý nghĩa phổ quát hơn, là nhà thơ theo nghĩa từ nguyên học của “người sáng tạo” – nghĩa là, cho đến khi trở thành ‘Người suy tưởng’, nhân vật suy nghĩ để chuẩn bị cho hành động. Phiên bản hoành tráng của tác phẩm hoàn thành vào năm 1903 đem lại một thành công đáng kể và ngay lập tức, nhưng không mang tham chiếu từ Dante. Ấn tượng về sức mạnh của nó là lớn hơn so với mẫu ban đầu; ‘Người suy tưởng’ khi đó là một công nhân, một con người của nhân dân sắp đứng lên hành động.

Khi Ionides qua đời vào năm 1900, bộ sưu tập tranh của ông được để lại cho Bảo tàng Victoria và Albert, và các tác phẩm điêu khắc của ông được để lại cho con gái ông là Helen. ‘Người suy tưởng’ và ‘Nụ hôn’, 1883, đã được Phòng trưng bày quốc gia Victoria mua lại từ bà vào năm 1921, nhờ Di sản Felton, nhân chuyến đi vòng quanh châu Âu do nhà buôn của Phòng trưng bày là Frank Rinder thực hiện. Điều quan trọng cần lưu ý là xuất xứ và năm thực hiện ban đầu của tác phẩm này đã được biết. Trong bức điện tín gửi đến Chủ tịch Ủy ban Di sản Felton, Rinder đã mô tả tác phẩm:

[Trong số] Ba tác phẩm bằng đồng rất được mong muốn, trực tiếp từ bộ sưu tập lừng danh Constantine Ionides, ân nhân của South Kensington … [là] một phiên bản đầu năm 1884, ‘Người suy tưởng’ nổi tiếng … được cho là phiên bản sớm nhất của bức tượng mang tầm thế giới.²³

– FB

(HÌNH 4) AUGUSTE RODIN, ‘NGƯỜI SUY TƯỞNG’ (1881-82), ĐÚC NĂM 1884,
PHÒNG TRƯNG BÀY QUỐC GIA VICTORIA, MELBOURNE

Một bản tường thuật về việc bảo tồn ‘Người suy tưởng’

Một số vấn đề mà những người làm công tác bảo tồn gặp phải không chỉ là về kỹ thuật. ‘Người suy tưởng’ của Auguste Rodin, 1884 (hình 4), dường như đã vượt qua hình thức vật chất của nó để trở thành một ý tưởng thấm nhuần trong văn hóa đại chúng. Sức ảnh hưởng của nó lớn đến mức ngày nay chúng ta có thể bắt gặp nó trong quảng cáo, thường ở một số hình thức tùy ý và không liên quan. Đây là một tác phẩm điêu khắc đã được công nhận qua nhiều thế hệ và mang cấp độ quốc tế, trở thành biểu tượng của nghệ thuật và trí tuệ con người. Đáp ứng nhu cầu vật chất của một tác phẩm đã rất gắn kết với công chúng là một nhiệm vụ hiếm thấy, ngay cả đối với những người bảo tồn giàu kinh nghiệm. Ý định của tôi ở đây là đưa ra một bản tường thuật ngắn gọn về công việc được thực hiện để bảo tồn tác phẩm điêu khắc này.

Khách tham quan xếp hàng tại các phòng trưng bày nghệ thuật quốc tế để tiếp cận những kho báu nghệ thuật. Tại NGV, một trong những kho báu này đã ẩn mình ở nơi dễ thấy. Ít người nhận ra rằng phiên bản ‘Người suy tưởng’ được trưng bày tại NGV thực chất là bản đúc đầu tiên của tác phẩm, một phần không tách rời sự nghiệp và danh tiếng của Rodin. Một phiên bản lớn hơn của tác phẩm điêu khắc đánh dấu ngôi mộ của Rodin như một biểu tượng cho tác phẩm của ông, nhưng phiên bản của chúng tôi là bản gốc. Một giám đốc bảo tàng người Hà Lan đã mô tả với tôi cách đây vài tháng rằng tác phẩm này là “một trong những tác phẩm nghệ thuật dễ nhận biết, quan trọng và có giá trị nhất thế giới.” Lý do tại sao tác phẩm điêu khắc này từ lâu được cho là “chỉ là một trong những Người suy tưởng” là điều quan trọng đối với câu chuyện này.

‘Người suy tưởng’ của Phòng trưng bày là một trong số hàng chục bản đúc thạch cao và đồng được thực hiện trong và sau cuộc đời của Rodin. Thực tế rằng đây là bản đúc đầu tiên đôi khi được đưa tin trong các tài liệu. Frank Rinder, Cố vấn Felton, người đã khuyến nghị mua tác phẩm này cho NGV vào năm 1921, đã viết, “Penseur [Người suy tưởng] được cho là phiên bản đầu tiên của một nhân vật nổi tiếng thế giới.” ²⁴ Tác phẩm điêu khắc này hầu như không có trong sách giáo khoa và các ấn phẩm nghệ thuật bóng bẩy suốt một trăm năm qua. Sau khi sang Úc, khả năng nhận biết và tính biểu tượng này tiếp tục phát triển theo đà của riêng nó. Trong khi đó, vị trí của bản gốc hầu như đã bị thế giới lãng quên. Chỉ gần đây tác phẩm mới bắt đầu được triển lãm và tầm quan trọng của nó mới được nhiều học giả biết đến.

Sau khi được mua lại vào năm 1921, khi tác phẩm vẫn (gần như) là nghệ thuật đương đại, nó đã được di chuyển xung quanh các địa điểm trưng bày và lưu trữ của NGV. Đây là thời điểm mà các hoạt động bảo tàng hiện đại vẫn còn trong giai đoạn trứng nước. Những vùng mà lớp gỉ đồng đã được đánh bóng trần trụi do những người tham quan đi qua chạm vào đã được tô lại bằng sơn không phù hợp và trong nhiều thập kỷ, tác phẩm đã tích tụ nhiều lớp phủ, bao gồm cả những thứ có vẻ là sơn đen, vecni, xi đánh giày và “sáp bảo tàng” hiện đại hơn. Tác phẩm điêu khắc màu đen và không rõ nét này không được chú ý nhiều trong những thập kỷ gần đây. Chỉ đến khi nó được yêu cầu triển lãm dành riêng cho chủ đề ‘Người suy tưởng’ của Rodin tại Bảo tàng Singer Laren, Hà Lan, thì lịch trình xử lý bảo tồn mới đưa nó lên hàng đầu. Với quan điểm vững chắc rằng chúng tôi có thể làm tốt việc này trước khi tác phẩm điêu khắc được trưng bày cho khán giả quốc tế, một chương trình bảo tồn đã được bắt đầu.

Trong một bộ sưu tập có chiều sâu như NGV, việc các tác phẩm quan trọng không được lên lịch để bảo tồn toàn diện trong nhiều năm là điều thường thấy. Một trong những lợi thế lớn của bộ sưu tập NGV là nó đã thoát khỏi những lần phục chế và can thiệp có ý tốt mà nhiều bộ sưu tập châu Âu đã trải qua, đặc biệt là vào những năm 1950 và 1960. Sự chuyển đổi từ truyền thống phục chế sang nghề bảo tồn chất liệu được đào tạo tại trường đại học chỉ diễn ra trong ba mươi lăm năm qua tại Úc. Rất may, ‘Người suy tưởng’ của chúng tôi đã thoát khỏi những nỗ lực trước đó để “khôi phục” nó. Trên thế giới, có một số phiên bản bị gỉ đen, gần như đen đã được phục hồi bằng cách loại bỏ và tạo gỉ lại sau khi tiếp xúc [với không khí] ngoài trời. Lớp gỉ của một tác phẩm điêu khắc chỉ là bản gốc một lần và tiếp tục cải thiện khi tác phẩm điêu khắc được chăm sóc tốt theo thời gian. Đôi khi cần phải thay thế lớp gỉ; tuy nhiên, việc cố gắng tái tạo lại diện mạo trước đó là rất khó và hiện nay, những người làm công tác bảo tồn được đào tạo để bảo quản chất liệu gốc bất cứ khi nào có thể.

Sử dụng kính hiển vi kỹ thuật số hiện đại và thiết bị quang phổ hồng ngoại tại phòng thí nghiệm NGV, tôi đã có thể xác định sự hiện diện của một số lớp phủ hữu cơ khác nhau về mặt hóa học trên bề mặt tác phẩm điêu khắc của chúng tôi. Các lớp này đã che khuất các chi tiết bề mặt; Rõ ràng là bề mặt của Rodin đã không được nhìn thấy trong nhiều thập kỷ. Màu sắc của loại tác phẩm điêu khắc này là kết quả của phản ứng hóa học giữa đồng nung nóng và một loại hóa chất có mức phản ứng cao. (Tạo ra lớp gỉ đồng đẹp là một kỹ năng thủ công được xây dựng dựa trên kinh nghiệm và bí quyết thương mại.) Phản ứng này tạo ra một bề mặt là lớp sản phẩm ăn mòn hóa học vô cơ mỏng và độ sâu với màu sắc phong phú độc đáo, điều làm nên một tác phẩm điêu khắc bằng đồng chất lượng. Màu sắc thường phát triển và trưởng thành khi tác phẩm điêu khắc già đi và phản ứng với môi trường của nó. Sự khéo léo của những người thợ bậc thầy trong việc tạo lớp gỉ đồng được đánh giá cao ở Pháp vào thời điểm tác phẩm điêu khắc được tạo ra, và Rodin được cho là rất cầu kỳ về quá trình này. Việc kiểm tra bề mặt của tác phẩm điêu khắc đã tiết lộ khả năng là một lớp gỉ đồng ban đầu vẫn còn nguyên vẹn. Đây là một khám phá quan trọng, vì lớp gỉ đồng hóa học thực sự không hòa tan trong dung môi, trong khi lớp phủ hữu cơ phía trên về mặt lý thuyết phải có thể hòa tan và loại bỏ được (hình 5).

(HÌNH 5) ‘NGƯỜI SUY TƯỞNG’ VỚI NHỮNG VÙNG BỀ MẶT ĐƯỢC KIỂM TRA BẰNG DUNG MÔI

Đây có thể là thời điểm khó khăn đối với người làm công tác bảo tồn. Xác định khả năng phục hồi bề mặt ban đầu và khôi phục ý định của người đã tạo ra tác phẩm là mục tiêu cốt lõi của nhiều phương pháp xử lý. Thường thì đã nhiều thập kỷ hoặc lâu hơn kể từ khi một tác phẩm nghệ thuật trông đúng với cách người sáng tạo ra nó mong muốn. Quyết định cách tiến hành liên quan đến việc đánh giá rủi ro (Liệu tôi có gây ra nhiều thiệt hại hơn lợi ích không?), quản lý kỳ vọng về cách một tạo tác quen thuộc có thể trông như thế nào và phản ứng với việc bảo tồn ra sao, và chắc chắn giữ lại bằng chứng về thời gian trên diện mạo của nó. Các tác phẩm nghệ thuật chỉ là “bản gốc” tại thời điểm sáng tạo. Từ đó trở đi, chúng thay đổi theo thời gian và các quá trình vật lý và hóa học, để phản ánh môi trường mà chúng từng sinh sống. Người làm công tác bảo tồn không tìm cách tạo ra ảo giác về một vật thể mới dựa trên những gì còn sót lại của bản gốc, chúng tôi tìm cách bảo tồn và trình bày theo cách dễ hiểu những gì đã được truyền lại cho chúng tôi. Đôi khi, tác động của thời gian rất quan trọng đối với cách chúng tôi nhìn nhận các vật thể. Các phương pháp xử lý can thiệp phức tạp không được coi nhẹ. Trừ khi quá trình kiểm tra và thử nghiệm của chúng tôi đối với một vật thể cho thấy một lộ trình xử lý, thì quá trình đào tạo của chúng tôi khuyên chúng tôi không nên hành động. Điều này trở nên khó khăn hơn do phản ứng thường không thể đoán trước của công chúng đối với diện mạo “mới” của một tác phẩm nghệ thuật được phục chế, ngay cả khi đây là kết quả của nghiên cứu cẩn thận dựa trên bằng chứng.

Đồng thời, mối quan tâm về rủi ro khi xử lý bảo tồn các đồ vật có giá trị cao đang gia tăng. Có xu hướng ngày càng không can thiệp, ngay cả khi có các lựa chọn hợp lý, và do đó, các kỹ năng để thực hiện công việc có lợi nhuận cao này đang giảm dần trong nghề của chúng ta. Khả năng xử lý bảo tồn một đồ vật là một phần quan trọng của việc trở thành người làm công tác bảo tồn và là một kỹ năng cần thời gian để phát triển trong môi trường chuyên nghiệp được hỗ trợ. Việc thực hiện bảo tồn một tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng có khả năng thay đổi nhận thức của công chúng về tác phẩm đó vĩnh viễn. Mặc dù công việc của người bảo tồn dựa trên bằng chứng và thảo luận cẩn thận với curator bảo tàng, các học giả và nhà khoa học, nhưng nó cũng mang một trách nhiệm rất trực tiếp – người bảo tồn cuối cùng là người sẽ cầm dao mổ hoặc áp dụng hóa chất làm sạch, và các quyết định họ đưa ra từng giây, dựa trên phán đoán và kinh nghiệm, có thể có tác động đáng kể. Mặc dù mang bản chất kỹ thuật và được lên kế hoạch, hành động vật lý của quá trình bảo tồn cũng là một quá trình cá nhân tập trung cao độ trong đó các khả năng cá nhân được thử nghiệm. Nó đòi hỏi sự tập trung cao độ và sự phối hợp tay-mắt tinh tế, bao gồm những thay đổi tinh tế về kỹ thuật để phản ứng với bề mặt của một tác phẩm cụ thể mà người xem không thể nhìn thấy hoàn toàn. Nếu một người bảo tồn đã làm tốt công việc của mình, hầu hết mọi người sẽ không bao giờ nhận ra anh ta hoặc cô ta đã ở đó. Tuy nhiên, nếu một quá trình xử lý không thành công, nó không dễ bị lãng quên.

(HÌNH 6) QUAN SÁT BỀ MẶT BẰNG KÍNH HIỂN VI TRONG QUÁ TRÌNH LÀM SẠCH HIỂN THỊ CÁC ĐỐM TRẮNG

‘Người suy tưởng’ không dễ dàng từ bỏ lịch sử bị hiểu lầm của mình, thay vào đó, nó dần dần tiết lộ một câu chuyện. Trong hơn bốn tuần, các dung môi, thuốc đắp và hỗn hợp hóa chất đã được thử nghiệm để xác định phương pháp làm sạch tác phẩm điêu khắc. Điều này đã xác nhận lịch sử của các lớp phủ, trong đó lớp phủ dai dẳng nhất là lớp sắc tố đen trực tiếp trên bề mặt của lớp gỉ đồng, có khả năng chống lại tất cả các dung môi trừ những dung môi hung hăng nhất (và độc hại nhất). Các miếng vá thử nghiệm đã tiết lộ những ô cửa sổ nhỏ vào lịch sử của tác phẩm điêu khắc. Bên dưới lớp đen, rõ ràng là có hàng nghìn đốm sơn trắng nhỏ (hình 6). Bức ảnh sớm nhất được biết đến về tác phẩm điêu khắc của chúng tôi chụp nó trên cao trên bức tường của trần thư viện hình vòm màu trắng, trong bộ sưu tập của Constantine Ionides (hình 7), nơi sơn có thể đã rơi ra. ²⁵

(HÌNH 7) SỐ 23 ĐẠI LỘ THỨ HAI, HOVE. PHÒNG TRƯNG BÀY TRANH CÓ ‘NGƯỜI SUY TƯỞNG’ CỦA RODIN, KHOẢNG THẬP NIÊN 1890,
ẢNH TRÁNG BẠC GELATIN, BỘ SƯU TẬP GIA ĐÌNH IONIDES © JULIA IONIDES, ẢNH: PETER HOWELL

Những đốm sơn chì trắng nhỏ (một loại màu đã ngừng sử dụng từ lâu) nằm ngay trên lớp gỉ đồng. Dựa trên điều này, chúng tôi kết luận rằng lớp gỉ đồng gần như chắc chắn là lớp gỉ đồng nguyên bản – không có bằng chứng nào cho thấy tác phẩm đã được phục chế trước đó và Phòng trưng bày đã sở hữu tác phẩm trong phần lớn lịch sử của nó. Hàng nghìn đốm sơn trắng này bám rất chặt vào bề mặt của tác phẩm điêu khắc do phản ứng hóa học trên kim loại gây ra bởi chất kết dính sơn có tính axit nhẹ. Thật dễ hình dung ra quyết định vội vàng khi phủ một lớp sơn tối màu lên tác phẩm điêu khắc, có lẽ là để cải thiện vẻ ngoài của tác phẩm khi bán cho NGV, để tạo cho tác phẩm vẻ tối màu phù hợp với tác phẩm sau này của Rodin. Quyết định này được đưa ra cách đây nhiều năm đã có tác dụng ngoài mong muốn là bảo tồn lớp gỉ đồng nguyên bản mà chúng tôi tin là do Rodin chấp thuận, giữ nguyên vẻ ngoài ban đầu mà nhà điêu khắc muốn.

Khi làm sạch tác phẩm điêu khắc, tôi đã chuyển sang một kỹ thuật mới nhưng đã được thử nghiệm rộng rãi là làm sạch bằng đá khô. Công nghệ này đã được sử dụng trong nhiều thập kỷ để làm sạch máy bay quân sự và các ứng dụng công nghệ chuyên biệt khác, trong đó yêu cầu làm sạch mà không gây hại cho bề mặt. Việc bảo tồn các tác phẩm nghệ thuật có giá trị nhất của chúng ta thường liên quan đến việc chuyển sang các công nghệ tiên tiến từ các lĩnh vực khác được hỗ trợ bởi các chương trình nghiên cứu và phát triển trị giá hàng triệu USD. Làm việc với các đồng nghiệp quốc tế tại Bảo tàng Anh, London và Rijksmuseum, Amsterdam, một phương pháp đã được áp dụng cho tác phẩm điêu khắc của chúng tôi. Ưu điểm vượt trội của công nghệ này là đá khô đóng băng và phá vỡ lớp phủ trên bề mặt, không để lại cặn hóa chất, không làm thay đổi lớp đồng hoặc lớp gỉ bên dưới và, như một lợi thế bổ sung, không độc hại với người bảo tồn. Nhiều tháng chuẩn bị đã dẫn đến một quá trình làm sạch thực sự kéo dài hai ngày.

(HÌNH 8) NHỮNG CHI TIẾT BỀ MẶT HIỆN RA SAU QUÁ TRÌNH LÀM SẠCH

Sự biến hình diễn ra nhanh hơn bất kỳ trường hợp nào mà tôi từng quan sát. Hiếm khi những người làm công tác bảo tồn chứng kiến ​​sự tiết lộ nhanh chóng như vậy về những gì nằm bên dưới lớp phủ cũ. Tác phẩm bên dưới thật đáng chú ý, ngay cả khi ở trạng thái xỉn màu và không được phủ sáp. Chi tiết và bóng đổ được sử dụng để làm nổi bật các cơ và hình dạng – sản phẩm của quá trình tạo lớp gỉ rất cẩn thận – đã sống lại. Khi kiểm tra kỹ, có thể thấy dấu vân tay và vải dệt được ghi lại trên bề mặt của mô hình đất sét tiền thân, cũng như các dấu vết của những thao tác được sử dụng để thay đổi bề mặt của bản đúc (hình 8). Những đặc điểm này, bị che khuất trong thời gian dài hơn trí nhớ sống, đã được bảo tồn vì bản đúc này, độc nhất trong loạt ‘Người suy tưởng’, được thực hiện bằng quy trình đúc mất sáp và hợp kim kẽm cao, cho phép kim loại chảy tốt hơn và ghi lại chi tiết bề mặt lớn hơn nhiều so với bất kỳ bản đúc cát nào sau này.

(HÌNH 9) MỘT BẢN QUÉT LASER BA CHIỀU CỦA TÁC PHẨM

Đây không phải là lần duy nhất mà ‘Người suy tưởng’ của chúng tôi được tiếp xúc với công nghệ hiện đại. Trong thời gian cho Hà Lan mượn, một dạng công nghệ lập bản đồ máy tính ba chiều tiên tiến đã được áp dụng cho tác phẩm điêu khắc, cho phép nắm bắt tỷ lệ chính xác của nó. Một bản sao ba chiều kỹ thuật số hiện đã có cho phép phủ lớp kỹ thuật số của một số phiên bản ‘Người suy tưởng’ (hình 9). Các học giả hiện đang nghiên cứu các chuyển đổi trong hình thức của tác phẩm. Trong nghiên cứu này, ‘Người suy tưởng’ của chúng tôi đã trở thành điểm tham chiếu kỹ thuật số mà tất cả các tác phẩm khác có thể được so sánh mà không có nguy cơ làm hỏng nó.

‘Người suy tưởng’ của NGV cũng đi đầu trong những tiến bộ về việc hiểu thành phần của tác phẩm điêu khắc bằng đồng của Pháp. Tôi đã lấy một mẫu vi mô từ tác phẩm và mang đến cho Synchrotron của Úc, thiết bị khoa học tinh vi nhất của quốc gia này, để nghiên cứu. Tại đó, công nghệ mới lập bản đồ huỳnh quang tia X độ phân giải cao đã được thực hiện bởi nhà khoa học Daryl Howard. Điều này đã tiết lộ một cách chi tiết chưa từng có về sự phân bố và thành phần nguyên tố của đồng và, có lẽ thú vị nhất trong số tất cả, lớp gỉ mỏng, có thể chỉ dày vài trăm nguyên tử. Kỹ thuật lập bản đồ nguyên tố độ phân giải cao synchrotron chưa từng được sử dụng cho loại ứng dụng này trước đây (chỉ có một số ít máy synchrotron trên toàn thế giới dành riêng cho nghiên cứu khoa học tiên tiến) và nó đã tiết lộ bằng chứng mới hấp dẫn về tính chất hóa học của lớp gỉ đồng. Các bài học kỹ thuật rút ra và công bố từ việc bảo tồn tác phẩm điêu khắc này sẽ ảnh hưởng đến cách hiểu và xử lý các tác phẩm quan trọng khác. Thí nghiệm synchrotron sẽ hướng dẫn nỗ lực bảo tồn các tác phẩm khác trong tương lai và cuối cùng có thể cho phép khám phá lại ‘công thức’ gỉ đồng được sử dụng trên các tác phẩm điêu khắc của Rodin thời kỳ đầu.

(HÌNH 10) TÁC PHẨM CHO THẤY LỚP GỈ ĐỒNG BỊ MẤT TRONG QUÁ TRÌNH BỊ TIẾP XÚC

Thời gian đã để lại dấu vết của nó trên tác phẩm gốc ‘Người suy tưởng’ của Rodin. Vô số bàn tay của công chúng đã chạm vào tác phẩm điêu khắc, khiến bàn tay và đầu gối của nó bị đánh bóng và lớp gỉ đồng của nó bị mất. Phản ứng hóa học do hàng nghìn đốm sơn trắng gây ra cũng làm mất đi những đốm gỉ đồng nhỏ. Trong nhiều tuần, tôi đã phối màu riêng từng loại để lấp đầy các đốm gỉ đồng bị mất (hình 10). Trên bàn tay và đầu gối, tôi đã tích hợp những gì còn lại của lớp gỉ đồng để tạo ra một bề mặt thống nhất, nhưng không che giấu được thiệt hại gây ra ở những khu vực này đối với bất kỳ ai nghiên cứu tác phẩm một cách kỹ lưỡng.

Rất ít người có thể nghiên cứu một tác phẩm điêu khắc ở cấp độ này và phát triển nhận thức về cách một mô hình đất sét được hình thành, đẩy và xác định chi tiết một cách có chủ đích để tạo ra hình dạng bằng đồng mà chúng ta biết. Đây là một loại hiểu biết chỉ có thể đạt được bằng cách dành hàng trăm giờ tập trung vào chi tiết. Thông thường, sau khi ngồi với một vật thể trong nhiều tuần, nghiên cứu nó ở cấp độ vi mô, một bức tranh hiện ra về cách người tạo ra nó sử dụng các vật liệu và công cụ theo ý định để thể hiện một hình dạng và một ý tưởng. Những người bảo tồn có đặc quyền phát triển hiểu biết sâu sắc về tư duy và quy trình đằng sau các tác phẩm nghệ thuật, đạt được sau quá trình nghiên cứu kỹ lưỡng kéo dài. Nếu các vật thể là bằng chứng vật chất của tâm trí đã tạo ra chúng, thì hoạt động bảo tồn cung cấp một phương pháp có thể là độc nhất để đọc tài liệu nguồn thô và hình thành sự hiểu biết về người tạo ra chúng. Đây là một trong những phần thưởng lớn của nghề này.

Sau nhiều giờ tô lại các vùng bị mất lớp gỉ, tôi đã sẵn sàng bắt đầu bước cuối cùng là phủ sáp lại tác phẩm điêu khắc và khôi phục lại bề mặt đồng sáng bóng nổi tiếng của nó. Khi tô lại các khuyết điểm trên bề mặt, điều quan trọng không phải là màu sắc ngay lập tức mà là màu sắc sẽ đạt được khi bề mặt bão hòa. Để có kết quả chính xác sau khi đánh bóng, màu sắc phải hơi “sai” trước. Tuy nhiên, nếu làm sai quá nhiều, thì không còn cách nào khác ngoài việc bắt đầu lại. Những người bảo tồn làm việc theo cách có thể đảo ngược được càng nhiều càng tốt. Nhiều tháng làm việc có thể bị xóa sạch trong chốc lát, trả lại bề mặt bị hư hỏng.

(HÌNH 11) LƯNG CỦA TÁC PHẨM MINH HỌA BỀ MẶT ĐÃ ĐƯỢC PHỦ SÁP SAU KHI BẢO TỒN

Trong trường hợp này, sự thành công hay thất bại chỉ được tiết lộ khi tác phẩm điêu khắc được phủ sáp. Rất may là bề mặt phủ sáp của tác phẩm điêu khắc đã che khuất phần lớn công việc phục chế của tôi và để lộ ra một loạt tông màu và hình dạng đáng ngạc nhiên (hình 11). Ánh sáng được phản chiếu bởi các bề mặt nhẵn của tác phẩm và được khuếch tán bởi kết cấu của nó mang đến một trải nghiệm tinh tế và sống động. Bề mặt phức tạp và rõ ràng của ‘Người suy tưởng’ là chưa từng có và cho thấy tầm quan trọng to lớn của tác phẩm điêu khắc này. Nó thực sự là “một trong những tác phẩm nghệ thuật dễ nhận biết, quan trọng và có giá trị nhất thế giới.” Nhờ quá trình xử lý bảo tồn, khách tham quan đến với NGV sẽ được khám phá lại một tác phẩm mà họ có thể đã đi qua hàng chục lần trước đây, một tác phẩm chứng minh rằng bộ sưu tập cố định vẫn tiếp tục gây ngạc nhiên như thế nào.

– DT

François Blanchetière, Phó Quản lý các Bộ sưu tập, Bảo tàng Rodin, Paris (2013).
David Thurrowgood, Công tác Bảo tồn cấp cao, Kim loại và Khoa học bảo tồn, NGV (2013).

Ghi chú

1. Thông tin về Ionides có trong Andrew Watson, ‘Constantine Alexander Ionides: Nhà bảo trợ người Anh quan trọng đầu tiên của Rodin’, Tạp chí Điêu khắc, tập 16, số 2, 2007, trang 23-38. Watson đã xuất bản những bức thư của Ionides gửi Rodin; những bức thư này nằm trong bộ sưu tập của Bảo tàng Rodin, Paris.
2. Học viện công lập này chuyên giảng dạy về thiết kế đồ họa và các bộ môn nghệ thuật khác, được thành lập để đào tạo nghệ sĩ, thợ thủ công và chuẩn bị cho những sinh viên xuất sắc nhất tham gia kỳ thi tuyển sinh cạnh tranh của Trường Mỹ thuật.
3. Ionides, thư gửi Rodin, 22 tháng 6 năm 1881. Tác phẩm điêu khắc rất có thể là ‘Nụ hôn’, 1883 (NGV).
4. William Ernest Henley, ‘Những ghi chú Nghệ thuật’, Tạp chí Nghệ thuật, tập 5, 1882. Xem Antoinette Le Normand-Romain, ‘Những nhà điêu khắc vĩ đại đang sống’, trong Catherine Lampert và cộng sự, ‘Rodin’, Học viện Nghệ thuật Hoàng gia, London, 2006.
5. Henley, ‘Nghệ thuật hiện nay’, Tạp chí Nghệ thuật, tập 6, 1883.
6. Henley, thư gửi Rodin, 24 tháng 4 năm 1882, lưu trữ của Bảo tàng Rodin, Paris.
7. Henley, thư gửi Rodin, 13 tháng 11 năm 1883, lưu trữ của Bảo tàng Rodin, Paris.
8. Trái ngược với giả thuyết của Watson, trang 29-30.
9. Ionides, những bức thư gửi Rodin, 1 & 5 tháng 12 năm 1884; xem Watson, trang 31.
10. Xem Watson, trang 32; Ionides khi đó đã mua một bức tượng đồng của Rodin, chân dung Legros, một khuôn của ‘Người đàn ông mũi gãy’, trước 1881 (Trường Thiết kế Đảo Rhode), và hai ví dụ của ‘Nụ hôn’; xem ghi chú 3.
11. Hai bản đúc được thực hiện vào năm 1896 bởi Auguste Griffoul; hiện chúng đang nằm trong bộ sưu tập của Bảo tàng Nghệ thuật và Lịch sử Geneva, và Phòng trưng bày Quốc gia, Oslo.
12. Antoinette Le Normand-Romain, ‘Những bức tượng đồng của Rodin: Danh mục tác phẩm của Bảo tàng Rodin’, Bảo tàng Rodin, Paris, 2007. Rodin đã làm việc với một số thợ đúc trước năm 1902, sau đó ông chủ yếu làm việc với công ty Alexis Rudier. Xưởng đúc này chỉ sử dụng phương pháp đúc cát và cung cấp tất cả các đồ đồng đúc của Bảo tàng Rodin trong khoảng thời gian từ năm 1919 đến năm 1952. Sau đó là xưởng đúc Georges Rudier, đôi khi sử dụng phương pháp đúc sáp. Bắt đầu từ những năm 1970, Bảo tàng Rodin đã làm việc với một số xưởng đúc và ngày càng ưa chuộng những xưởng sử dụng các phiên bản hiện đại của phương pháp đúc sáp: la Fonderie de Coubertin, Susse, Godard và những xưởng khác.
13. Hai giai đoạn thử nghiệm khác diễn ra vào khoảng năm 1903-04, khi Rodin giao cho A. A. Hébrard hai ví dụ về tác phẩm kích thước lớn ‘Người suy tưởng’, và vào năm 1912-13, khi ông làm việc với thợ đúc Montagutelli.
14. Rodin, những bức thư gửi Bộ trưởng Bộ Giáo dục Công cộng và Mỹ thuật, 25 tháng 6 và 11 tháng 12 1884, Lưu trữ Quốc gia, Paris, F21/2109.
15. Về Gonon và Bingen, xem Elisabeth Lebon, ‘Từ điển nghệ thuật đúc đồng: Pháp 1890-1950’, Marjon Editions, Perth, 2003. Hai thợ đúc đã tham gia đấu thầu để đúc ‘Cổng Địa ngục’ vào tháng 6 và tháng 7 năm 1884; một khoản ngân sách 35,000 franc đã được phân bổ vào tháng 8 năm 1885 (tương ứng với phần bỏ thầu của Bingen), đã có thể được thanh toán thành ba đợt hàng năm kể từ 1886, nhưng Rodin không thể giao mô hình và bắt đầu. Xem Albert E. Elsen, ‘Cổng Địa ngục của Auguste Rodin’, Nhà xuất bản Đại học Stanford, Stanford, 1985; Le Normand-Romain, ‘Những bức tượng đồng của Rodin’.
16. Được bán bởi Hôtel Drouot, Paris, 19 tháng 3 năm 2004, số 54 (sưu tập tư nhân).
17. Bộ sưu tập Bảo tàng Rodin, Paris.
18. Bảo tàng Nghệ thuật Fogg, Đại học Harvard, Cambridge MA.
19. Bộ sưu tập Bảo tàng Rodin và Bảo tàng Orsay, Paris.
20. Gauchez biên tập tạp chí ‘L’Art’ và đã quảng bá Rodin dưới bút danh Paul Leroi trong thời gian dài trước khi có thái độ gay gắt hơn với ông vào cuối những năm 1890.
21. Gauchez, thư gửi Rodin, 11 tháng 5 năm 1888, lưu trữ tại Bảo tàng Rodin, Paris.
22. Gustave Geffroy, giới thiệu danh mục triển lãm Claude Monet – Auguste Rodin, Galerie Georges Petit, Paris, tháng 6 đến tháng 8 năm 1889.
23. Frank Rinder, điện tín gửi E. La Touche Armstrong, ngày 9 tháng 5 năm 1921, Felton Correspondence, Thư viện Tiểu bang Victoria, Melbourne. Tác phẩm đồng thứ ba, khuôn của ‘Người đàn ông mũi gãy’, không được mua.
24. Như trên.
25. Ảnh không rõ tác giả, Phòng trưng bày của Constantine Ionides, không có thời gian (Bảo tàng Victoria và Albert, London).

BÀI VIẾT CỦA FRANÇOIS BLANCHETIÈRE VÀ DAVID THURROWGOOD
NGUỒN: NGV (PHÒNG TRƯNG BÀY QUỐC GIA VICTORIA)
BÀI VIẾT NÀY ĐƯỢC LƯỢC DỊCH BỞI VIET ART VIEW