Những bức tranh Thiền đơn sắc vui tươi này, còn được gọi là Zenga [Thiền họa], đến từ kho tác phẩm nghệ thuật phong phú của đôi vợ chồng sống ở New Orleans. Kurt Gitter, người vừa nghỉ hưu từ nghề bác sĩ phẫu thuật võng mạc, là một nhà sưu tập lâu năm về nghệ thuật Nhật Bản và nghệ thuật tự học của Mỹ. Vợ ông, Alice Yelen Gitter, là curator cấp cao về nghiên cứu các bộ sưu tập tại Bảo tàng Nghệ thuật New Orleans, nơi bà đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng các chương trình giáo dục và nghệ thuật trong 35 năm.
Cùng nhau, họ đã tích lũy được những tác phẩm nghệ thuật vô giá và hỗ trợ giáo dục và học bổng trong các lĩnh vực này thông qua Quỹ Gitter-Yelen và Trung tâm Nghiên cứu Nghệ thuật. Họ đã tặng hơn 400 tác phẩm nghệ thuật Nhật Bản cho các tổ chức trên khắp thế giới và bộ sưu tập của họ đã được trưng bày rộng rãi.
Tại đây, họ chia sẻ hành trình sưu tập nghệ thuật, cách họ trưng bày bộ sưu tập của mình và giải thích lý do tại sao cách nhìn của phương Tây không nhất thiết phải áp dụng cho thẩm mỹ phương Đông.
‘MANDALA ĐỀN NACHI’, (CUỐI THẾ KỶ 16, ĐẦU THẾ KỶ 17) TRANH CUỘN, MỰC VÀ MÀU TRÊN GIẤY, BỘ SƯU TẬP GITTER-YELEN
Ông bà có thể chia sẻ về lần đầu tiên mua tác phẩm?
Kurt: Khi còn là sinh viên dự bị y khoa, tôi đã tham gia nhiều khóa học lịch sử nghệ thuật và thường xuyên đến thăm các bảo tàng và phòng trưng bày trong thời gian thực tập ở New York. Năm 1956, tôi gặp Philip Pearlstein, khi đó là một họa sĩ hiện thực trẻ người Mỹ, người đã giới thiệu tôi với nhiều nghệ sĩ khác như Franz Kline và Robert Motherwell. Chúng tôi thường ghé thăm Cedar Bar ở Greenwich Village, nơi tôi gặp những nghệ sĩ mới nổi, những người sẽ tạo nên nền tảng lịch sử của chủ nghĩa Biểu hiện Trừu tượng. Sự tiếp xúc này đã đánh thức bản năng sưu tập của tôi và khiến tôi cảm nhận được sức hấp dẫn của Thiền họa, hay hội họa Thiền tông của Nhật Bản, cùng chia sẻ dạng sức mạnh tương tự.
Năm 1963, tôi được tuyển dụng làm bác sĩ phẫu thuật trong Lực lượng Không quân Hoa Kỳ sau khi hoàn thành khóa thực tập y khoa ở New York. Mặc dù tôi quan tâm đến nghệ thuật đương đại của Mỹ nhưng tôi lại không quen với nghệ thuật Nhật Bản. Tôi đã đến thăm nhiều cửa hàng gốm sứ khác nhau, có rất nhiều ở nơi tôi đóng quân ở Fukuoka, và điều này đã khơi dậy niềm đam mê lâu dài đối với nghệ thuật Nhật Bản. Trong số những đồ vật đầu tiên tôi mua ở Nhật Bản là tượng Haniwa, một đồ vật tang lễ bằng đất nung được chôn cùng người đã khuất trong thời Kofun, vẫn còn trong bộ sưu tập của chúng tôi cho đến ngày nay.
Kurt và Alice: Chúng tôi cũng có một bộ sưu tập lớn về nghệ thuật tự học đương đại Mỹ mà chúng tôi đã cùng nhau theo đuổi trong 36 năm qua, bắt đầu bằng việc mua nhiều bức tranh của họa sĩ người New Orleans, Sister Gertrude Morgan, một nhà truyền giáo đã theo lời kêu gọi của Chúa, sử dụng những bức tranh để thuyết giảng cho giáo đoàn của mình. Sau đó, Alice tổ chức triển lãm mang tính đột phá vào năm 1993 có tên “Những tầm nhìn đam mê về miền Nam nước Mỹ” và viết danh mục kèm theo có tác động đáng kể đến lĩnh vực này trước khi nó được công nhận bởi thế giới nghệ thuật chính thống. “Tầm nhìn đam mê” đã mượn các tác phẩm của 110 bộ sưu tập từ 23 bang và tạo ra sự quan tâm rất lớn. Ngày nay nghệ thuật tự học của Mỹ được đánh giá cao cũng giống như nghệ thuật đương đại.
INOUE YUICHI (1916-1985), ‘KAZE (MỘT CƠN GIÓ)’, MỰC VÀ GIẤY BỒI TRÊN GIẤY, BỘ SƯU TẬP GITTER-YELEN, 2024.2.
Vậy còn lần mua gần đây nhất của ông bà?
Kurt và Alice: Chúng tôi mới mua một bức tranh của Yuichi Inoue tại Christie’s và một tác phẩm gốm lớn của Fukami Sueharu tại Christie’s vào tháng 9 năm 2023. Chúng tôi đã biết đến tác phẩm của cả hai nghệ sĩ trong nhiều năm. Các tác phẩm hiện đại và đương đại hơn, đặc biệt là đồ gốm, đã xuất hiện trong 15 năm qua trong khi những bức tranh Nhật Bản thời Edo cổ hơn, chiếm phần lớn trong bộ sưu tập của chúng tôi, đang trở nên khan hiếm hơn.
Ông bà có thể kể cho chúng tôi về một tác phẩm yêu thích trong bộ sưu tập?
Kurt: Tác phẩm của Hakuin Ekaku (1685-1768), ‘Hai người mù qua cầu gỗ’ tôi đã mua năm 1975, đối với tôi tượng trưng cho những thử thách và đau khổ mà mọi con người gặp phải trong cuộc đời. Tác phẩm này, được coi là một trong những tác phẩm quan trọng nhất còn tồn tại của Hakuin, hiện đang được trưng bày trong triển lãm của Hiệp hội Nhật Bản ở New York, “None Whatsoever”, cùng với các bức tranh Thiền từ bộ sưu tập của chúng tôi. Ở một cấp độ khác, với tư cách là một bác sĩ phẫu thuật mắt, tôi đặc biệt nhạy cảm với những thách thức của những người không có khả năng về thị giác.
Tác phẩm nào hoặc nghệ sĩ nào ông bà hy vọng sẽ thêm vào bộ sưu tập của mình trong năm nay?
Kurt và Alice: Chúng tôi đang suy nghĩ về những gì chúng tôi sẽ cho đi hơn là những gì chúng tôi sẽ thêm vào. Cho đến nay, chúng tôi đã tặng hơn 500 đồ vật cho nhiều bảo tàng khác nhau và chúng tôi hy vọng sẽ tiếp tục nỗ lực này. Trong số các tổ chức đó có Bảo tàng Nghệ thuật New Orleans, Bảo tàng Nghệ thuật Đại học Princeton, Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan, Bảo tàng Nghệ thuật Châu Á Quốc gia Smithsonian, Bảo tàng Nghệ thuật Philadelphia và Bảo tàng Mỹ thuật, Houston.
Trong suốt nhiều thập kỷ sưu tập, chúng tôi đã cung cấp các tác phẩm của mình cho mục đích nghiên cứu học thuật và cho các bảo tàng ở Mỹ và quốc tế mượn chúng để triển lãm, bao gồm một số triển lãm nổi tiếng ở Nhật Bản, Úc và Israel, giống như những triển lãm hiện tại ở Hiệp hội Nhật Bản.
ẢNH CHỤP TRONG TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU GITTER-YELEN, NEW ORLEANS. NGUỒN ẢNH TỪ CÁC NHÀ SƯU TẬP
Đâu là tác phẩm nghệ thuật có giá trị nhất mà ông bà sở hữu?
Kurt và Alice: Có những giá trị này và giá trị khác. Có rất nhiều đồ vật có giá trị lớn trong bộ sưu tập của chúng tôi, một số đồ vật đã tăng giá trị đáng kể trong hơn 50 năm sưu tập. Các tác phẩm hầu hết đều có giá trị đối với chúng ta vì niềm vui và sự học hỏi mà chúng đã mang lại cho chúng ta trong suốt cuộc đời.
Ông bà hay mua tác phẩm ở đâu?
Kurt và Alice: Chúng tôi thường mua tác phẩm ở Nhật Bản từ các nhà buôn có uy tín mà chúng tôi đã xây dựng mối quan hệ cá nhân và tình bạn lâu dài trong hơn 50 năm qua. Nhiều người trong số những nhà buôn này hiện đã ra đi cũng như một số học giả vĩ đại mà chúng tôi quý trọng tình bạn với họ trong nhiều thập kỷ qua cũng vậy.
Trong 20 năm qua, chúng tôi đã mua ngày càng nhiều đồ gốm sứ ở cả Nhật Bản và New York. Ở Nhật Bản, chúng tôi thường xuyên đến thăm nhiều nghệ sĩ yêu thích của chúng tôi bao gồm Kakurezaki Ryuichi, Ogawa Machiko, Tsujimura Hiro, Fukami Sueharu, Ken Mihara và Akiyama Yo. Ở New York, chúng tôi đã mua nhiều đồ vật đẹp từ Joan Mirviss (Joan B Mirviss LTD), Beatrice Chang (Dai Ichi Arts, LTD) và Shoko Aono (Ippodo Gallery).
MỘT GIAN PHÒNG TAO NHÃ TRONG NGÔI NHÀ CỦA KURT GITTER VÀ ALICE YELEN GITTER Ở NEW ORLEANS. NGUỒN ẢNH TỪ CÁC NHÀ SƯU TẬP
Có tác phẩm nào ông bà thấy tiếc vì đã mua không?
Kurt: Qua nhiều năm, khi “con mắt” của tôi được nâng cấp, có những trường hợp trong đó việc xác định các đồ vật dường như có vấn đề. Trong những trường hợp đó, chúng tôi đã cố gắng trả lại những đồ vật đó cho các nhà buôn mà chúng tôi đã mua chúng để đổi lại tiền thay vì đưa một tác phẩm ra thị trường mà chúng tôi không cho là “đúng”.
Ông bà treo tác phẩm nào phía trên sofa của mình?
Alice: Câu hỏi này dựa trên việc cho rằng các bức tranh sơn dầu phương Tây lớn theo chiều ngang thường được đặt ở những vị trí khá cố định. Đồ nội thất của chúng tôi được đặt cách xa tường để có thể xem tối ưu các tranh cuộn thường theo phương thẳng đứng của Nhật Bản, linh hoạt và thay đổi nhiều lần trong năm, để bảo vệ chúng tránh tiếp xúc nhiều với ánh sáng.
Kurt: Chúng tôi thường xuyên thay đổi các bức tranh và trưng bày các đồ vật khác nhau trong tương quan của chúng. Đôi khi tôi và vợ chọn, đôi khi người quản lý bộ sưu tập của chúng tôi, Maude Cusimano, giúp đưa ra lựa chọn. Chúng tôi thích nhìn thấy hình ảnh đa dạng trong những cách sắp xếp mới.
ẢNH CHỤP TRONG NGÔI NHÀ CỦA KURT GITTER VÀ ALICE YELEN GITTER Ở NEW ORLEANS. NGUỒN ẢNH CỦA CÁC NHÀ SƯU TẬP
Tác phẩm nào ông bà ước mình đã mua khi có cơ hội?
Kurt: Có thể là mua bất cứ tác phẩm nào tôi muốn tại triển lãm đầu tiên của Jasper Johns mà tôi đến vào năm 1958? Khi còn trẻ, tôi không có tiền, làm sao tôi có thể tiếc nuối? Ngày nay một số trong số đó có thể trị giá 10 triệu USD.
Sau này, có những đồ vật thỉnh thoảng tôi thấy nhưng tôi không mua dù rất ngưỡng mộ chúng. Đôi khi chúng xuất hiện trở lại 10 năm sau trong tay của cùng một nhà buôn hoặc một nhà buôn khác, thường với số tiền tăng lên đáng kể. Nếu tôi vẫn thích nó ở lần thứ hai, tôi sẽ mua nó.
Nếu ông bà có thể đánh cắp một tác phẩm nghệ thuật mà không bị bắt, đó sẽ là tác phẩm nào?
Kurt: Tôi sẽ không đánh cắp bất cứ gì. Nếu tôi có đủ tiền để mua một số tác phẩm hiện đại đầu tiên của Mỹ với giá cực kỳ rẻ vào thời điểm tôi xem những năm 1950 và 60, thì tôi đã làm như vậy. Vào thời điểm đó, cả tôi và nhiều người theo trường phái Biểu hiện Trừu tượng trẻ mới nổi đều không có tiền.
BÀI VIẾT CỦA VIVIENNE CHOW
NGUỒN: ARTNET
LƯỢC DỊCH BỞI VIET ART VIEW
