[Manga: thuật ngữ quốc tế cho ‘truyện tranh’ xuất xứ Nhật Bản]
Có “manga dành cho tất cả mọi người”. Phương tiện này đề cập đến âm nhạc, tình dục, lãng mạn, tội phạm, hài kịch và chủ nghĩa tiêu dùng. Ảnh hưởng của nó được thấy trong các lĩnh vực thời trang, phim ảnh, game… Nó đã ngấm vào bối cảnh nghệ thuật đương đại.
Bảo tàng Anh đã tổ chức triển lãm manga lớn nhất từ trước đến nay bên ngoài Nhật Bản vào năm 2019, mang đến cái nhìn chung về phương tiện cuồng nhiệt này từ khởi nguồn cuối thế kỷ 19 cho đến ngành công nghiệp trị giá 3 tỷ bảng Anh ngày nay. Vào tháng 6 năm đó, curator của bảo tàng, Nicole Coolidge Rousmaniere đã ngồi lại với Sotheby’s để thảo luận về mối liên hệ giữa Hokusai, Instagram và các nghệ sĩ đương đại.
Đối với những người mới bắt đầu, bạn sẽ định nghĩa như thế nào về manga?
Manga là một hình thức tường thuật nối tiếp bằng hình ảnh. Đó là câu chuyện bằng hình ảnh thông qua những dòng chữ — một đặc trưng của manga là đưa bạn từ phía trên bên phải đến phía dưới bên trái của trang. Mắt bạn sẽ đọc theo cách này. Giống như một nhát quét. Khi bạn đã quen với nó, bạn có thể đọc manga một cách nhanh chóng. Nó trở thành một bản năng, bạn sẽ quen với nó.
Noda Satoru ‘Golden Kamuy’ 2014 ©Satoru Noda / Shueisha
Hàng xóm Totoro của tôi, Studio Ghibli ‘Totoro animation cel’ 1988.
Đâu là quan niệm sai lầm nhất về manga?
Rằng chúng là truyện tranh dành cho trẻ em. Người Nhật cũng có quan niệm sai lầm đó. Mọi người nghĩ rằng chúng không có nội dung; rằng chúng cũng giống như truyền hình, một trò tiêu khiển. Nhưng manga luôn là một trào lưu mạnh mẽ. Và vẫn như vậy. Trong thế giới Instagrammable của chúng tôi, chúng tôi đang kể những câu chuyện qua hình ảnh và manga có lẽ là cách tốt nhất để có thể làm được điều đó vì chất lượng đường nét đồ họa của nó.
Osamu Tezuka và Tezuka Production ‘Cậu bé vũ trụ và chú ngựa bay có chữ ký Osamu Tezuka và bìa lịch 1978 (hai tác phẩm)’ 1978
Manga khác với truyện tranh truyền thống của phương Tây như thế nào?
Truyện tranh là hình ảnh trong khung với văn bản. Và có lẽ nó ngang nhau, chữ và hình ảnh. Bạn không thể lấy đi phần văn bản mà vẫn hiểu điều gì đang diễn ra. Ở Nhật Bản, mặc dù bạn thường không có phần chữ, đôi khi bạn cũng có nhưng điều đó không thực sự quan trọng.
Takahashi Yoichi ‘Đội trưởng Tsubasa’ 1981-88
Nguồn gốc của nó là từ đâu?
Có rất nhiều giả thuyết khác nhau. Chúng ta đang đồng tình với quan điểm rằng manga hiện đại ra đời vào những năm 1880 vì khi đó các định dạng tranh truyền thống của Nhật Bản được kết hợp chéo với công nghệ báo chí của phương Tây, in ấn và châm biếm.
Jeff Koons ‘Phù điêu với chim’
Người Nhật có truyền thống sử dụng tranh ảnh trong giáo dục không?
Chúng ta có một ví dụ, Hokusai đã làm điều này vào thế kỷ 18. Nó không phải là một cuốn tiểu thuyết đồ họa, nó là một cuốn sách văn bản minh họa về lịch sử. Nhật Bản có tỷ lệ mù chữ cao — và cách này là dẫn dắt trực quan.
Doraemon, Shin-ei Animation ‘Doraemon, Nobita và Shizuka trong cỗ máy thời gian animation cel’, thập niên 1970
Manga có ảnh hưởng đến nghệ thuật đương đại không?
Hoàn toàn có. Manga không phải là thông điệp, nó là một phương tiện. Đó là ở Jeff Koons, đó là Takashi Murakami. Nếu bạn nhìn vào Jeff Koons, anh ấy đang nỗ lực vì sự tầm thường, điều này là có chủ đích. Anh ấy ở trình độ cao, trích dẫn ở mức thấp; manga là từ cấp độ thấp, trích dẫn ở mức cao. Và theo một cách nào đó hai bên gặp nhau.
Kawanabe Kyosai (1831-1889) ‘Shintomiza, màn nhà hát Kabuki’ 1880
Đó có phải là một mối quan hệ tương hỗ? Manga có xuất phát từ những lĩnh vực khác không?
Có. Manga là một hình thức dân chủ; bạn thấy nhiều thứ phản chiếu trong đó. Điều thực sự quan trọng trong manga bây giờ là giày thể thao.
Cậu bé vũ trụ, Mushi Production ‘Cậu bé vũ trụ animation cel’ thập niên 1960
Ngọc Rồng Z, Toei Animation ‘Super Saiyan Goku animation cel’ 1989-1996
Năm 2015, Sotheby’s đã bán một bức vẽ của Hergé – Tintin với giá 1,5 triệu EUR. Manga có được bán như một tác phẩm nghệ thuật không?
Ở Pháp, các nhà đấu giá đã bắt đầu bán genga – những trang vẽ tay. Có một thị trường non trẻ. Cá nhân tôi nghĩ rằng những người sắp sưu tập phương tiện này nên nhanh chóng làm như vậy vì nó sẽ thành công. Và có một sự chuyển đổi sang kỹ thuật số ở các nghệ sĩ trẻ tuổi, vì vậy bạn sẽ không còn thấy nhiều các định dạng này.
Takahashi Murakami ‘Gấu trúc’ 2003
Takashi Yanase ‘Anpanman có chữ kí của Takashi Yanase’ sau 1900
Mọi người phản ứng như thế nào khi bạn nói rằng bạn là một chuyên gia manga?
Tôi không định nói với họ như thế. Tôi có bằng tiến sĩ gốm. Tuy nhiên các nghệ sĩ gốm thường rất yêu thích manga, và có rất nhiều manga về gốm.
Nguồn: Sotheby’s
Lược dịch bởi Viet Art View