Các bình phong Nhật Bản (byōbu) là biểu tượng đẹp đẽ của sự giàu có và quyền lực. Matthew McKelway, Giáo sư Lịch sử Nghệ thuật Nhật Bản tại Đại học Columbia, đã đưa ra cái nhìn tổng quan của chuyên gia về những tạo tác này.
“Điều thú vị trong sự phát triển của tranh vẽ trên bình phong,” Matthew McKelway, Takeo và Itsuko Atsumi, Giáo sư Lịch sử Nghệ thuật Nhật Bản tại Đại học Columbia cho biết, “là chúng ta sớm nhận thấy sự đa dạng của các chủ đề. Một số ví dụ sớm nhất dường như mô tả cảnh quan bản địa—những ngọn đồi xanh tròn, hoa anh đào, lá phong và hoa theo mùa—nhưng đến cuối thời kỳ trung cổ, chúng ta có những ví dụ bao gồm hình ảnh con người và những câu chuyện kể.”
Khi bình phong ngày càng đa dạng về chủ đề và phong cách, tầng lớp thương gia trở thành những nhà sưu tập nhạy bén. Nhiều ví dụ đẹp được đặt trong các ngôi chùa Phật giáo, một số do các ngôi chùa đặt hàng và một số khác do những người bảo trợ quyên góp. Ngày nay, bình phong mạ vàng vẫn được sản xuất và sử dụng trong những dịp đặc biệt như lễ trao giải, đám cưới.
Bình phong có từ khi nào?
Trong số những bức tranh bình phong sớm nhất ở Đông Á có những ví dụ bằng sơn mài trên gỗ từ Trung Quốc (220-589 sau Công Nguyên). Ví dụ hoàn chỉnh sớm nhất còn tồn tại ở Nhật Bản, Giáo sư McKelway giải thích, là từ ngôi đền Tōji ở Kyoto, được xây dựng vào năm 796 sau Công nguyên, mô tả “ẩn sĩ trong một phong cảnh với màu xanh rực rỡ của những ngọn núi.”
Tác giả ẩn danh (Thế kỷ thứ 18) Những cảnh trong truyện kể về Genji. Bình phong sáu tấm. Mực, màu, vàng và vàng lá trên giấy, 37½ × 104¾ in (95.2 × 266.1 cm). Ước tính: $7,000-12,000. Sẽ có trong ‘Từ Edo tới Hậu chiến: 500 năm Nghệ thuật và Thiết kế Nhật Bản’, Christie’s Online.
Bình phong có công dụng gì?
Bình phong được sử dụng làm quà tặng ngoại giao. McKelway nói: “Từ cuối thời trung cổ trở đi, một số lượng đáng kể bình phong đã được gửi đến Trung Quốc và Hàn Quốc.” Chủ đề của những bức tranh bình phong thường có thể được hiểu như một thông điệp gửi đến người nhận: những bản kiểm kê thế kỷ 17 ghi chép rằng hình ảnh các chiến binh Nhật Bản trên bình phong được gửi đến Hàn Quốc—có thể liên quan khi xem xét việc Nhật Bản xâm lược nước này hai lần trong thế kỷ 16.
Bình phong Nhật Bản cũng đóng một vai trò quan trọng trong bối cảnh linh thiêng của các đền thờ Thần đạo và các ngôi chùa Phật giáo. Giáo sư giải thích: “Khái niệm shōgon là sự trang trí được sử dụng trong chùa để nâng cao và tăng cường bầu không khí cho các nghi lễ. Thuật ngữ này bao gồm ấn tượng chung, từ những hình ảnh được vẽ và những đường viền lụa cực kỳ phức tạp trên các bức tranh cho đến những chiếc lư hương mạ vàng tuyệt đẹp và những đồ vật tương tự.”
Yokoyama Taikan (1868-1958), Cây tùng và những con sếu. Cặp bình phong sáu tấm. Mực, màu, vàng, vàng lá trên giấy. 67×151⅛ in (170.2×383.9 cm) mỗi bình phong (2). Đạt $267,750 ngày 20 tháng 3, 2013 tại Christie’s New York.
Chúng cũng được sử dụng trong các đám tang và lễ sinh của các thành viên có địa vị rất cao trong tầng lớp quý tộc. McKelway cho biết, những bình phong phục vụ mục đích thứ hai có xu hướng “hoàn toàn trắng hoặc trắng với hình ảnh những con sếu hoặc diệc được vẽ trên đó.”
Bình phong có chứa đựng những chủ đề được yêu thích hay không?
Bình phong thường mô tả những hình ảnh từ Truyện kể Genji, tác phẩm kinh điển của văn học Nhật Bản được viết vào những năm đầu thế kỷ 11. Những bình phong khác, chẳng hạn của hồi môn của một cô dâu trẻ, có thể chứa đựng một thông điệp tiềm ẩn, chẳng hạn như hướng dẫn cách cư xử.
Những họa sĩ bình phong hàng đầu
Mặc dù nhiều bình phong không có chữ ký nhưng vẫn có một số tên tuổi nổi bật nhờ kỹ năng và sự đổi mới. McKelway nói: “Hasegawa Tōhaku—người được cho là đã tạo ra cặp bình phong về sông Uji này—đã tìm cách làm những điều rất khác biệt về bố cục và chất liệu so với các đối thủ cạnh tranh của ông ở trường Kano.”
Được cho là của Hasegawa Tōhaku (1539-1610), Những cây liễu và sông Uji. Cặp bình phong sáu tấm. Mực, màu, vàng, bạc, vàng lá trên giấy. 62¾×139½ in (159.4×354.3 cm) mỗi bình phong. Đạt $605,000 ngày 22 tháng 4, 2015 tại Christie’s New York.
Vào khoảng thế kỷ 17 và 18, bàn tay của nghệ sĩ bắt đầu được đánh giá cao ngang với chủ đề hoặc chất liệu và cũng giống như ở phương Tây, tác phẩm của cá nhân thường được ưa thích hơn tác phẩm của xưởng.
Những cái tên quan trọng khác trong thời kỳ này bao gồm Maruyama Ōkyo, Nagasawa Rosetsu, Soga Shōhaku và Kishi Ganku. Yosa Buson, người cũng nổi tiếng là một nhà thơ haiku, được biết đến là người đã thiết lập một hệ thống xổ số để gây quỹ cho những chất liệu tốt nhất, chẳng hạn như lụa satin.
Tác giả ẩn danh (Thế kỷ thứ 18), Tre và hoa. 59⅛×68⅛ in (150,2×173 cm). Ước tính: $2,000-3,000 (£1.585,20-2.377,80). Sẽ có trong ‘Từ Edo tới Hậu chiến: 500 năm Nghệ thuật và Thiết kế Nhật Bản’, Christie’s Online.
Chúng ta có thể biết được điều gì từ những con dấu và chữ ký?
Chữ ký và con dấu bắt đầu xuất hiện trên bình phong vào khoảng thế kỷ 16. Giáo sư McKelway lưu ý: “Một họa sĩ lớn tuổi, có uy tín, người đứng đầu một xưởng lớn tạo ra một bình phong cho một khách hàng trẻ tuổi hơn có thể nhập tên của mình vào góc dưới của bình phong. Tuy nhiên, nếu một nghệ sĩ đang vẽ bình phong cho tướng quân, người đó có thể không muốn táo bạo đến mức ghi lại tên mình.” Các con dấu thường xuất hiện để biểu thị rằng đây là sản phẩm của một xưởng.
Việc sản xuất đã phát triển như thế nào theo thời gian?
Có sự khác biệt rõ rệt về chất liệu giữa các đơn đặt hàng. Ví dụ, vào thế kỷ 16, chúng ta thấy xu hướng ứng dụng rộng rãi các lá kim loại, đặc biệt là vàng, ngày càng tăng.
Tác giả ẩn danh, thời Edo (thế kỷ thứ 18), Những con sếu. Bình phong sáu tấm. Đạt £12,500, 14-28 tháng 7, 2015, Christie’s online.
Những thay đổi ở Nhật Bản, chẳng hạn như sự thống nhất đất nước vào cuối thế kỷ 16, đã dẫn đến sự tiến bộ về kỹ thuật. McKelway nói: “Cuối thời Momoyama được các nhà sử học nghệ thuật coi là thời kỳ của sự đổi mới lớn trong sáng tác. Vào cuối thế kỷ 16, sự ổn định chính trị cao hơn đã góp phần phát triển đô thị và gia tăng sự cạnh tranh giữa các xưởng.”
Giáo sư cho biết, từ cuối thế kỷ 17, phạm vi bảo trợ dành cho các tác phẩm nghệ thuật đã mở rộng đáng kể khi các thành phố như Kyoto, Osaka, Nagoya và Edo phát triển mạnh mẽ. Chủ nghĩa tiêu dùng mới đã được thể hiện rõ ràng tại lễ hội Gion hàng năm ở Kyoto, khi các bình phong và các báu vật khác được đem ra trưng bày. Đây là điều khác thường trong văn hóa Nhật Bản, vốn coi trọng sự kín đáo.
Tác giả ẩn danh (thế kỷ thứ 17), Chuồng ngựa với những chú ngựa tốt. 12 bức tranh trên cặp bình phong 6 tấm. Mực, màu, vàng dát trên giấy, kích thước tương đối 52×19¾ in (132.1×52 cm) mỗi bình phong. Đạt $75,000 ngày 15 tháng 4, 2016 tại Christie’s New York.
Những bình phong của Nhật Bản đã ảnh hưởng đến nghệ thuật phương Tây như thế nào?
McKelway giải thích: “Bình phong gấp đầu tiên của Nhật Bản được biết đến đã được gửi đến phương Tây, một phần của phái đoàn ngoại giao Nhật Bản tới Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và cuối cùng đến Rome vào những năm 1580”. Do sự tinh tế và hiếm có của chúng, những món quà này không được phân tán rộng rãi giống như những chiếc quạt truyền thống hoặc đồ sứ Trung Quốc.
Khi bình phong Nhật Bản được các bảo tàng và bộ sưu tập lớn mua lại vào thế kỷ 19, chúng bắt đầu xuất hiện trong tác phẩm của các họa sĩ như Whistler và Manet.
Mori Kansai (1814-1894), Những chú thỏ, 1881. Bình phong hai tấm. Mực, màu và vàng lá trên giấy. 65¼×72¼ in (165.7×183.2 cm). Đạt $11,875 ngày 18 tháng 9, 2013 tại Christie’s New York.
Có phải bình phong khó bảo quản?
Giống như bất kỳ tác phẩm nghệ thuật nào, bình phong có tranh vẽ đòi hỏi sự chăm sóc cao độ. Về nguyên tắc, không treo chúng lên tường vì bản lề sẽ bị căng, gây hư hỏng khung và làm rách bề mặt tranh.
Nhiệt độ và độ ẩm cũng là những cân nhắc quan trọng. McKelway khuyên: “Bình phong phải được giữ trong điều kiện tương tự như ở nơi xuất xứ của chúng.”
Một nhà sưu tập mới cần chú ý điều gì?
Mặc dù giáo sư khuyên rằng người ta nên luôn tuân theo sở thích của mình, nhưng các yếu tố cần xem xét bao gồm độ hiếm, chất lượng bức tranh và chất liệu, bố cục hoặc chủ đề và tình trạng của bình phong.
McKelway nói: “Sự xuất hiện của tên nghệ sĩ có thể rất quan trọng, nhưng vì có quá nhiều tác phẩm không được ký tên nên điều quan trọng là phải tập trung vào sức mạnh của hình ảnh và sự thành thạo đối với chất liệu. Tôi có cảm giác rằng tranh vẽ trên bình phong vẫn là một món hời thực sự, đặc biệt là so với một số tên tuổi quen thuộc trong nghệ thuật phương Tây.”
Nguồn: Christie’s
Lược dịch bởi Viet Art View