Logo loading

SỰ HỢP NHẤT NGHỆ THUẬT TRONG TÒA NHÀ SECESSION VIENNA

Sự bố trí sắp xếp tranh, tượng trong tòa nhà, mà nói rộng hơn và sâu hơn, thì đó chính là sự hợp nhất giữa hội họa, điêu khắc với kiến trúc – cũng là một nghệ thuật. Như Kandinsky đã viết năm 1911 rằng: “Mỗi bộ môn nghệ thuật có những sức mạnh riêng […]
|Viet Art View

Sự bố trí sắp xếp tranh, tượng trong tòa nhà, mà nói rộng hơn và sâu hơn, thì đó chính là sự hợp nhất giữa hội họa, điêu khắc với kiến trúc – cũng là một nghệ thuật. Như Kandinsky đã viết năm 1911 rằng: “Mỗi bộ môn nghệ thuật có những sức mạnh riêng mà không thể được thay thế bằng thứ sức mạnh thuộc bộ môn khác. Cuối cùng, người ta đi đến sự liên kết những sức mạnh riêng của nhiều môn nghệ thuật. Cùng với thời gian, từ sự thống nhất đó, một bộ môn nghệ thuật mới xuất hiện, cái mà hôm nay chúng ta đã có thể linh cảm được. Đó là nền nghệ thuật vĩ đại đích thực”.

Tòa nhà Secession Vienna

Có lẽ vào trong thời điểm Kandinsky viết văn bản đó, nền nghệ thuật châu Âu có ý thức rất mạnh về xu hướng hợp nhất những phân mảnh khác nhau của nghệ thuật. Niềm tin đó càng được củng cố hơn khi vào lúc đó trào lưu nghệ thuật Vienna Secession (Nhóm li khai Viên) đang khơi dậy cảm hứng khắp châu Âu, để rồi sau này đã đỡ đầu cho sự ra đời của các phong cách Art Nouveau, Art Deco… Vienna Secession bắt đầu được thành lập năm 1897 với lãnh đạo đầu tiên là Gustav Klimt. Họ có tạp chí riêng mang tên “Ver Sacrum”, có trụ sở và cũng là nơi tổ chức triển lãm cho các thành viên – Tòa nhà Secession Vienna, do kiến trúc sư Joseph Maria Olbrich thiết kế.

Tư tưởng nghệ thuật của Secession Vienna là tự do, vượt qua các ranh giới quốc gia và truyền thống, thoát ra ngoài giới hạn học thuật, xóa nhòa ranh giới phân chia các bộ môn nghệ thuật, chối bỏ sự kỳ thị đối với nghệ thuật trang trí. Trên mặt tiền của Tòa nhà Secession Vienna khắc dòng chữ: “Thời đại – nghệ thuật của mình. Nghệ thuật – tự do của mình” (Der Zeit ihre Kunst. Der Kunst ihre Freiheit).

Sự hợp nhất giữa hội họa, điêu khắc, kiến trúc ở tòa nhà này được thể hiện cả ở bên ngoài và bên trong công trình. Ngoại thất gây ấn tượng với quả cầu vòm lá trên đỉnh và các chi tiết phù điêu phong phú và tiết độ trên nền mảng tường trắng đơn giản. Nội thất cho thấy sự kết hợp tuyệt vời giữa hội họa và kiến trúc, với những mức tranh tường hiện đại nhưng vẫn ẩn giữ một truyền thống xa xưa trong thiết kế nội thất. Đặc biệt, trong lần triển lãm lần thứ 14, năm 1902, để vinh danh nhạc sĩ Beethoven, do Josef Hoffmann chỉ đạo, một phong cách trưng bày triển lãm kiểu mới ra đời. Không tuân theo truyền thống chỉ là tranh hay tượng đặt vào phòng trưng bày, Hoffman đã nhờ Klimt vẽ các bức tranh tường phía trên sát trần xung quanh các gian phòng triển lãm, phía dưới treo các bức tranh nhỏ có khung, ở giữa sảnh chính là tượng Beethoven do Max Klinger sáng tác. Ngày nay, các bức tranh tường do Klimt vẽ ở đây đã trở thành tài sản vô giá, không thể bán cho bất cứ nhà sưu tập nào, nó chỉ thuộc về tòa nhà. Sự kết hợp giữa hội họa và kiến trúc đã biến tác phẩm hội họa thành một “thánh tích”, không thể là một “mặt hàng” cho thị trường nghệ thuật.

Tòa nhà Vienna Secession. KTS Joseph Maria Olbrich, 1897-1898

Chi tiết mặt tiền Tòa nhà Vienna Secession. Trên nền các mảng tưởng phẳng mang ngôn ngữ hiện đại, ngoài điêu khắc, phù điêu, chữ, còn có các chi tiết được vẽ lên bằng sơn thể hiện tư tưởng hợp nhất các phương thức nghệ thuật. Dòng chữ phía trên có nghĩa: “Thời đại – nghệ thuật của mình. Nghệ thuật – tự do của mình”

Triển lãm Secession lần thứ 14, 1902. Sảnh chính với tượng Beethoven ở giữa.

Triển lãm Secession lần thứ 14, 1902. Sảnh chính, phía đối diện, tranh tường của Klimt ở phía trên.

Triển lãm Secession lần thứ 14, 1902. Cánh trái từ sảnh chính, phía trên là các bức tranh tường của Klimt vẽ theo chủ đề âm nhạc của Beethoven, phía dưới treo tranh. Các cuộc triển lãm sau này chỉ thay tranh ở phía dưới, tranh tường phía trên giữ nguyên đến này hôm nay.

Trích đoạn tranh tường Klimt vẽ bản giao hưởng số 9 của Beethoven trong nội thất Tòa nhà Vienna Secession

Nghĩ về đình, đền, chùa Việt Nam

Sự hợp nhất các phương thức nghệ thuật cũng có thể tìm thấy ở Việt Nam. Các công trình tôn giáo của chúng ta tuy không thu nạp hội họa nhưng sự hợp nhất giữa kiến trúc với điêu khắc và đồ sơn (hoành phi câu đối – thư pháp) thì hầu như ở đình, đền, chùa nào cũng có. Trong thiết kế mặt bằng, các nghệ nhân xưa luôn chú ý tới việc sẽ đặt từng loại tượng thờ ở đâu, từ đó mà hình thành các mô thức mặt bằng hình chữ Đinh, Công, Tam, nội Công ngoại Quốc… Còn sơn son thiếp vàng nơi hoành phi câu đối, có lẽ chỉ khi được đặt trong không gian tâm linh của kiến trúc đình, đền, chùa thì mới có thể biểu đạt được tốt nhất cái tinh thần siêu việt bên trong của mình. Câu chuyện Inguimberty đến Văn Miếu và nhìn thấy vẻ lộng lẫy siêu linh của đồ sơn nơi đây rồi quyết định phát triển nghệ thuật sơn mài Việt Nam là hoàn toàn có thể hiểu được bằng tư tưởng hợp nhất của nghệ thuật. Kandinsky đã nói sự hợp nhất đó là một “nghệ thuật vĩ đại đích thực” cơ mà.

Bài viết của tác giả Huệ Viên 

 

 

 

Chia sẻ:
Back to top