Năm ngoái, các bậc thầy kinh điển châu Âu chỉ chiếm 4% trong 26,3 tỷ USD doanh số đấu giá nghệ thuật toàn cầu. Thế giới đương đại chỉ dành cho chúng sự chú ý vừa đủ.
Tất cả chúng ta đều biết rằng các bậc thầy kinh điển đã không còn hợp thời với giới sưu tập. Tầng lớp Prada của Frieze và Art Basel có thể coi chúng là không còn phù hợp, tình trạng này cho chúng ta biết điều gì về cách mua nghệ thuật ngày nay?
Jacob Savery lớn (Kortrijk 1565/1567 – 1603 Amsterdam). Cảnh mùa đông với những người nông dân và gia súc cạnh một trang trại, phía xa là những người trượt băng trên mặt sông.
Tất nhiên, các bậc thầy kinh điển vẫn có những khoảnh khắc đáng nhớ. Tác phẩm nghệ thuật đắt nhất thế giới là ‘Salvator Mundi’ đã trải qua một quá trình phục hồi nhiều tranh cãi, được cho là của Leonardo, bán tại Christie’s với giá 450,3 triệu USD năm 2017 trong một cuộc đấu giá nghệ thuật đương đại New York. Đợt bán bộ sưu tập Paul Allen tại Christie’s vừa qua đạt tổng giá trị 1,6 tỷ USD, bao gồm bức ‘Đức Mẹ và bài hát Magnificat’ (khoảng năm 1490) bán với giá 48,5 triệu USD, mặc dù không gây chú ý nhiều so với các kiệt tác Hậu ấn tượng và Hiện đại.
Antonio Stom, tên thường gọi Il Tonino (Venice 1688-1734). Cầu cảng, Venice, nhìn về phía tây, buổi tiếp đón Đại sứ Giáo hoàng Carlo Gaetano Stampa (1667–1742), về sau là Hồng Y-Tổng Giám mục Milan, tại Dinh Tổng Trấn 15 tháng 7, 1721.
Nhưng những mức giá này là ngoại lệ. Năm ngoái, các bậc thầy kinh điển châu Âu chỉ chiếm 4% trong 26,3 tỷ USD tổng doanh số đấu giá nghệ thuật toàn cầu, theo Báo cáo Thị trường Nghệ thuật Art Basel & UBS gần đây nhất. Trở lại năm 1970, khi tuyệt tác của Velázquez- ‘Chân dung Juan de Pareja’ được bán cho Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan với giá 5,5 triệu USD, một kỷ lục cho bất kỳ tác phẩm nghệ thuật nào được đấu giá, các bậc thầy kinh điển là hạng mục thống trị.
“Những bậc thầy kinh điển là một thị trường dễ chịu,” nhà buôn nghệ thuật chuyên về các bậc thầy kinh điển ở London và Monaco, Fabrizio Moretti chia sẻ. Ông vừa khai trương một gallery rộng 8.600 phít tại St James’s, cùng với chuyên gia Ấn tượng và Hiện đại Emma Ward. “Nó không thực sự thay đổi trong mười năm qua. Không có nhiều người chơi, không có nhiều người bán, và không có nhiều nhà sưu tập. Nhưng bạn có thể gặp một vài người mua của nghệ thuật đương đại, tìm kiếm những chiếc cúp- những tên tuổi lớn [của các bậc thầy kinh điển] để thêm vào bộ sưu tập của họ.” Moretti xem các bậc thầy kinh điển là một thị trường có động lực bởi những chiếc cúp giá trị cao, và rất ít nhu cầu đối với các tác phẩm ở mức giá thấp hơn.
Jan Breughel lớn (Brussels 1568-1625 Antwerp). Cảnh rừng với các lữ khách.
Nhưng có một vấn đề với các bậc thầy kinh điển, đó là không nhiều những tên tuổi lớn mà các tỷ phú tài chính và công nghệ thế kỷ 21 có thể nhận ra ngay lập tức. Leonardo, Michelangelo, Caravaggio, Rembrandt, Rubens và Vermeer—lần cuối cùng một kiệt tác không thể tranh cãi của bất kỳ họa sĩ nào trong số này xuất hiện trên thị trường mở là khi nào?
“Nguồn cung những tác phẩm chất lượng cao là rất hạn chế,” Todd Levin, cố vấn ở New York, một trong số ít người có chuyên môn về các bậc thầy kinh điển cũng như nghệ thuật đương đại, cho biết. “Rất nhiều thứ đã được đưa vào bộ sưu tập của các viện và sẽ không bao giờ xuất hiện trở lại. Không còn tác phẩm hạng A nào của các nghệ sĩ lớn. Vì vậy, bạn phải mua tác phẩm hạng B của nghệ sĩ hạng A hoặc tác phẩm hạng A của nghệ sĩ hạng B.”
Melchior d’Hondecoeter (Utrecht 1636-1695 Amsterdam). Tĩnh vật thịt thú rừng, một con thỏ treo, một cái đầu lợn lòi và súng hỏa mai trên nền phong cảnh.
Ít nhất thì những lần đề bạt danh tiếng có thể mang lại cảm giác rằng tác phẩm hạng A của những tên tuổi lớn nhất vẫn đang được đưa ra. ‘Đức Mẹ và bài ca Magnificat’ trong bộ sưu tập Paul G. Allen, liên quan đến bức tranh tròn nổi tiếng của Botticelli ở Uffizi, trong nhiều năm đã được các học giả coi là tác phẩm của Botticelli và xưởng của ông, nhưng Christie’s đã xếp nó vào danh mục của Botticelli. Tương tự, Sotheby’s đã marketing một phiên bản ‘Venus và Adonis’- chủ đề nổi tiếng của Titian trong đợt bán tác phẩm của các bậc thầy kinh điển tháng 12 ở London, với vị thế ‘bức tranh quan trọng nhất của Titian được đấu giá trong thế kỷ này’ mặc dù nó được xếp vào mục ‘Titian và xưởng vẽ’, với ước tính từ 8 đến 12 triệu GBP.
Sau hạng A thì đến hạng B. Ví dụ, không có tuyệt tác nào của Pieter Brueghel lớn có khả năng xuất hiện trên thị trường, người mua phải hài lòng với tác phẩm tốt nhất vẽ bởi những hậu duệ có năng lực của ông. Vào tháng 10, bức tranh sơn dầu trên đồng có xuất xứ ấn tượng năm 1616 của Jan Brueghel lớn về những dân làng đang quỳ gối bên dòng sông đã chứng tỏ một sức mua bất ngờ- 10 triệu USD trong gian hàng của Johnny Van Haeften tại Frieze Masters, và, trong cuộc đấu giá bộ sưu tập Paul Allen, series năm bức ‘Năm giác quan’ của Jan Brueghel nhỏ đã bán vượt xa ước tính với giá 8,6 triệu USD (và cao hơn gấp đôi so với 3,9 triệu USD mà Allen đã trả cho chúng vào năm 2001, theo Artprice). Đây là mức giá ấn tượng cho những kho báu nhỏ mà người ta sẽ đi thẳng qua khi đến thăm Met.
TỔN THẤT VỚI NHỮNG TÁC PHẨM CÓ GIÁ TRỊ THẤP HƠN
Các vấn đề thực sự với nghệ thuật kinh điển xảy ra trong chuỗi giá sâu hơn. Như bức sơn dầu trên ván vẽ cảnh mùa đông của họa sĩ người Flemish thế kỷ 17 Frans de Momper đã được bán với giá ước tính thấp là 32.760 USD vào tháng 10 trong đợt bán tác phẩm kinh điển online của Christie’s. Người bán đã mua tác phẩm tại Christie’s năm 2012 với giá 40.260 USD, thấp hơn một nửa so với giá mà nó đạt vào năm 1999, theo Artprice. Đại diện cho những bức tranh trang trí mức giá dưới 100.000 EUR, phổ biến với các chuyên gia và giới buôn tranh tại Tefaf Maastricht và các phiên đấu giá những năm 1980, 1990, bức tranh này cũng là dấu hiệu cho thấy những người bán tác phẩm kinh điển có giá trị thấp hơn thường xuyên phải đối mặt với thua lỗ trong những năm gần đây.
“Có một khoảng cách ngày càng lớn về giá giữa những tác phẩm giá trị cao và hầu hết phần còn lại của thị trường,” Megan Corcoran, nhà nghiên cứu về tranh kinh điển tại công ty phân tích đấu giá ArtTactic cho biết. “Một tác phẩm có thể kiếm được từ 20 đến 40 % ở những đợt bán trong năm, tầng lớp trung lưu mua một bức tranh đẹp và treo nó lên tường, giữ nó. Giờ đã là chuyện của quá khứ.”
Willem van de Velde nhỏ (Leiden 1633-1707 London). Biển lặng – Một chiếc thuyền bên cạnh một chiếc tàu nhỏ đang thả neo, với một chiếc thuyền buồm được đẩy ra, một chiến binh đang bắn phát súng chào.
Những thách thức mang tính hệ thống mà người mua và người bán nghệ thuật kinh điển phải đối mặt là phổ biến và lặp lại. Thật khó để kiếm tiền từ chúng. Mọi người không hiểu các chủ đề tôn giáo và thần thoại của chúng. Người mua thì nghi ngờ về những đánh giá và tình trạng. Không có sự nhận diện ngay lập tức, như với Warhol hoặc Banksy. Chúng đòi hỏi một sự nghiên cứu kiên nhẫn. Chúng không phù hợp với những ngôi nhà hiện đại. Chúng đơn giản là không sành điệu.
Nhưng có lẽ thách thức lớn nhất mà nghệ thuật kinh điển đặt ra là bạn phải thực sự nhìn ngắm chúng.
“Lượng thời gian và sự chú ý cần thiết đã [khiến nghệ thuật kinh điển] không còn phù hợp với thế giới hiện đại—mọi người hơi lười biếng, họ muốn đạt được điều gì đó một cách nhanh chóng,” Howard Lewis, người có cha là David Lewis đã mua được hơn 400 tác phẩm kinh điển, thế kỷ 19 và trường phái Ấn tượng, cho biết. Những bức tranh này được gọi là bộ sưu tập Schorr, mua trong những năm 1960 và 1970 tại London, được quản lý bởi Howard và cha của ông.
“Thế giới nghệ thuật kinh điển sẽ phát triển theo cách của riêng nó,” ông nói. Các nhà buôn vẫn đang ở trạng thái tĩnh, họ đang chờ đợi, trong khi các nhà đấu giá vẫn tiếp tục hoạt động,” ông nói thêm, đề cập đến các bộ máy marketing toàn cầu của Sotheby’s và Christie’s.
KHẨU ĐỘ CHÚ Ý GIẢM
Đối với các nhà buôn, tất cả chỉ là vấn đề thời gian. Nhà sưu tập và cố vấn tại các buổi xem trước của hội chợ Frieze London và Paris+ gần đây thường dành vài giây để xem các tác phẩm trước khi kiểm tra tên và giá. Tại các sự kiện điềm tĩnh hơn như Tefaf Maastricht và Frieze Masters, nơi hoạt động kinh doanh không thực sự sôi nổi, các nhà triển lãm nghệ thuật kinh điển cần một nhà sưu tập hoặc một curator hiểu biết dành vài phút chiêm ngưỡng và thảo luận về một bức tranh.
“Cộng đồng nhà buôn cần tự đổi mới,” Lewis nói. “Làm cho nghệ thuật kinh điển trở nên phù hợp và dễ dàng truy cập.”
Jean-Franҫois de Troy (Paris 1679-1752 Rome). Nhóm đọc sách.
Nhưng bằng cách nào? Lấp đầy gian hàng Tefaf bằng những bức tranh chặt đầu để thu hút các fan của Game of Thrones? Có ưu đãi ‘Mua Nghệ thuật Kinh điển Nhận NFT miễn phí’ không?
“Tôi đã phát hiện ra rằng một bức tranh cần có thời gian,” Hisham Matar viết trong cuốn hồi ký năm 2019 của ông, ‘Một tháng ở Siena’. Có thể nhiều người sẽ phát hiện ra điều này khi các nghệ sĩ đương đại “hot” nhất rơi vào tình trạng hết mốt. Có phong trào Đồ ăn Chậm. Còn Nghệ thuật Chậm thì sao?
Nguồn: The Art Newspaper, Christie’s
Lược dịch bởi Viet Art View